نصراللّه صالحی
چکیده
روابط ایران و عثمانی، در طول سدههای متمادی، بسیار پرفرازونشیب و همیشه با جنگ و صلح توأم بود. دو دولت در دورههای مختلف، برای پایان دادن به اختلافها، عهدنامههای متعددی بستند. آخرین و مهمترین آنها که پایه و اساس حل اختلاف دو کشور گردید، عهدنامۀ ارزنةالروم بود. این عهدنامه، بعد از حدود ...
بیشتر
روابط ایران و عثمانی، در طول سدههای متمادی، بسیار پرفرازونشیب و همیشه با جنگ و صلح توأم بود. دو دولت در دورههای مختلف، برای پایان دادن به اختلافها، عهدنامههای متعددی بستند. آخرین و مهمترین آنها که پایه و اساس حل اختلاف دو کشور گردید، عهدنامۀ ارزنةالروم بود. این عهدنامه، بعد از حدود چهار سال مذاکره بین نمایندگان دو کشور، با وساطت نمایندگان روس و انگلیس، در 16جمادیالثانی 1263/ 13 مه 1847، بسته شد. نمایندگان هر چهار دولتِ حاضر در مذاکرات، دولتهای خود را پیوسته در جریان مذاکرات قرار میدادند. مجموع گزارشهای نمایندۀ ایران، میرزا تقیخان، در آرشیو وزارت امور خارجه ایران موجود است. گزارشهای نمایندۀ عثمانی، انوری افندی، در کتابی به نام سفارتنامۀ ایران تدوین شده و نسخۀ خطی آن در کتابخانۀ سلیمانیۀ اسلامبول موجود است. گزارشهای مذکور، مخاطب را در جریان دقیق مذاکرات چهارجانبه، بهویژه مواضع، ادعاها، اختلافها و پیشنهادهای نمایندگان دو دولت ایران و عثمانی قرار میدهد. همچنین، از خلال این گزارشها میتوان به مواضع نمایندگان روس و انگلیس در اثنای مذاکرات پی برد. این گزارشها از منظر تاریخ سیاسی و دیپلماسی دارای اهمیت زیادی است. از این رو، در جُستار حاضر، گزارشهای نمایندگان ایران و عثمانی به صورت تطبیقی بررسی و به این پرسشها پاسخ داده شده است: نمایندگان ایران و عثمانی در گزارشهای ارسالی خود تا چه میزان مواضع یکدیگر را به دولتهای خود منعکس و منتقل کردند؟ نمایندگان دو دولت مزبور برای دفاع از مواضع خود چه روشی در پیشگرفتند؟ نمایندگان دو دولت چگونه از عهدۀ اثبات ادّعاهای خود دربارۀ مناطق سرحدّی برآمدند؟
